Događaji i priče iz muzeja

08. 03. 2017.

Petar i Naum Ičko i čuvene beogradske kafane

Dve čuvene kafane, „?“ kod Saborne crkve i „Kraljević Marko“ u Zemunu vezane su za oca i sina- Petra i Nauma Ička.

 

Ičkova kuća, foto By Nicolo на српски / srpski Wikipedia, CC BY 3.0 rs, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=26226751

Kafana „Kraljević Marko“ radila je u jednoj od najstarijih zgrada u Zemunu, poznatoj kao Ičkova kuća. Podignuta je 1793. godine i u njoj se nalazila gostionica sa svratištem za ljude, konje i zaprežna vozila, a kasnije je nazvana „Kraljević Marko“. Poznata je kao Ičkova kuća, jer je u njoj od 1802. godine boravio znameniti trgovac i diplomata Petаr Ičko. Rođen u današnjoj Grčkoj, radio je u osmanskom diplomatskom predstavništvu u Berlinu i Beču, a potom dolazi u Beograd, gde se bavi trgovinom. Posle povratka janičarskih dahija, 1802. godine seli se u Zemun, tada pogranični hazburški grad. Tokom Prvog srpskog ustanka  pomaže ustanicima, a vođe ustanka ga 1806. godine šalju u Carigrad gde vodi pregovore i godinu dana kasnije sklapa „Ičkov mir“. Međutim, događaji su ga preduhitrili i pre njegovog povratka srpski ustanici osvajaju Beograd i odbacuju mir, a Petar Ičko je jedva izvukao živu glavu na povratku iz Turske. Kada je Miloš Obrenović 1815. godine pregovarao o smirivanju Drugog srpskog ustanka, tražio je da se Srbiji priznaju povlastice iz Ičkovog mira.

Po povrtaku iz Carigrada, Petar Ičko živi kratko u Beogradu, a umire 1808. godine pod nerazjašnjenim okolnostima, čak se tvrdi da je otrovan. Zgrada u Zemunu nazvana po njemu jedna je od najstarijih sačuvanih kuća i svedočanstvo je urbanog razvoja starog jezgra Zemuna.  Građena je u tada preovlađujućem prelaznom stilu, od baroka ka klasicizmu. Glavna zgrada ima podrum, prizemlje koje je služilo kao kafana i sprat za stanovanje.  Od 1981. godine kuća ima status кulturnog dobra od velikog značaja, početkom 90-ih su urađeni konzervatorski radovi. Godinama je u njoj radila kafana „Kraljević Marko“, potom su u lokalu u prizemlju bile prodavnice. Posle požara 1982. godine zgrada je temeljno rekonstruisana. Trenutno na kući piše da se lokal izdaje, na prozorima i vratima su zalepljene novine. Jedino svedočanstvo o istoriji ovog zdanja je natpis „Ičkova kuća“.

Kuću u kojoj se nalazi kafana poznata kao „?“ (Znak pitanja), podigao je 1823. godine, po nalogu kneza Miloša , Naum Ičko, trgovački konzul i sin Petra Ička. Iako se u čaršiji smatralo da je Naum vlasnik kuće, posle njegove smrti, 1827. godine, otkriveno je da je pravi vlasnik Miloš Obrenović. Knez Miloš kuću poklanja svom ličnom lekaru, Ećim Tomi Kostiću, zetu Nauma Ička. Iskoristivši dobar položaj, on je pretvara u kafanu, nazvavši je „Ećim Tomina kafana“. Kasnije, menja ime i postaje „Kod pastira“, zatim „Kafana kod Saborne crkve“. Kako je dobila ime, koje nosi i danas, saznajemo u tekstu „Beogradske kafane“, znamenitog Branislava Nušića.

„Kada je vladika Inokentije postao mitropolit i nastanio se prema Sabornoj crkvi, njega je to ljutilo da se jedna kafana zove "Kod Saborne crkve". Tako zakupac kafane bude prinuđen te dozove jednoga dana firmopisca da izbriše firmu i novom je zameni. Firmopisac izbriše staro ime ali niko, ni gazda ni gosti da se sete kakvo bi novo ime dali kafani. Nekoliko dana domišljali su se i gazda i firmopisac i gosti pa nikako da nađu podesno ime. Za to vreme firmopisac ispiše iznad vrata znak pitanja hoteći time da označi da pitanje natpisa stoji otvoreno i da se čeka njegovo rešenje. Publika prihvati onaj znak pitanja kao definitivno rešenje i tako i nazove kafanu koja ostade zatim, pa sve do danas, kafana kod "Znaka pitanja."

Kafana „?“ jedna je od retkih preostalih iz starog doba, koja još uvek ima istu delatnost. Nalazi se u jednoj od najstarijih gradskih kuća s početka 19. veka i jedan je od samo nekoliko primera tadašnje arhitekture.

O Petru i Naumu Ičko danas se malo zna. Ičkova kuća, poznata je u Zemunu samo po svom imenu, a Petar, koji je trgovao po Evropi, učestvovao u dizanju buna protiv Turaka i postizanju mira spominje se retko u istorijskim knjigama. U još dublji zaborav pao je njegov sin, graditelj kuće u kojoj je najdugovečnija beogradska kafana. Kao podsećanje ostao je samo natpis Ičkova kuća, kao spomen ljudima koji su nekada ovde živeli i ostavili nekakav trag  za sobom.  

Slađana Dimitrijević

(Tekst je nastao u okviru projekta "Mapiranje skrivene kulturne baštine Beograda - Vodič kroz skrivenu baštinu beogradskih opština", koji je sufinansiran iz budzeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Službe za informisanje.)