Događaji i priče iz muzeja

14. 03. 2017.

Višnjica – a u njoj i Rim i Vizantija, i vojska i lekovita voda

Na desnoj obali Dunava, od Rukavca i Ade Huje pa do Bele stene, nalazi se naselje Višnjica, tik ispod Višnjičkog brda pa sve do Dunava. Danas prigradsko naselje, u istoriji je imalo mnogo značajniju ulogu

 

Castrum Ad Octavum (foto: Zavoda za zaštitu spomenike kulture grada Beograda)

Umiljatog naziva, koje asocira na višnje, u istoriji u kojoj je upamtilo i Rimljane i Kelte, ali i vizantijskog slavnog cara Justinijana, ovo naselje bilo je mnogo važnije nego što danas pretpostavljamo. Rimski naziv Ad Octavum označavao je mesto na osmoj rimskoj milji puta od Singidunuma do Viminacijuma. Kako je utvrdio Feliks Kanic, prvi značajniji kastel rimskog podunavskog limesa nalazio se istočno od višnjičke crkve Svetog Nikole izgrađene 1838. godine. U blizini naselja od značaja je bio i kamenolom. Jovan Cvijić je u „Zborniku naselja srpskih zemalja“ iz 1903. godine nadahnuto zapisao da je „Višnjica Mali Carigrad na Dunavu, naselje iz turskog perioda mada neki tvrde da ima i starijih keltskih i rimskih tragova“. Selo, poznato i kao tranzitno mesto, u vreme Austro-Ugarske bilo je jedno vreme i carina.

U ranom srednjem veku, tokom vladavne cara Justinijana (526-565), utvrđenje Castrum ad Octavum podignuto je na samoj obali Dunava, na mestu zvanom Gradina, 2 km od sela Višnjica. Prokopije, pisac iz tog doba, u svojim zapisima svedoči o ovom utvrđenju. Kastrum je podignut na strateški odličnom mestu, na platou sa kog se pruža pogled ka Panonskoj ravnici. Utvrđenje je bilo pravougaonog oblika dimenzija 180 x 100 metara, u blizini su bile i zgrade za stanovanje, a zapadno od utvrđenja i nekropola.

 

Castrum Ad Octavum (foto: Zavoda za zaštitu spomenike kulture grada Beograda)

I u vreme kasnijih osvajanja Begrada, ovo mesto je strateški bilo važno, tu se Dunav znatno sužava, pa je to koristilo Turcima kada su upadali u Banat, kao 1595. godine, a Eugen Savojski je pre trista godina, 1717. ovaj uži deo velike reke iskoristio tokom opsade Beograda.

Zaštićeno nalazište Ad Octavum okruženo je masivnim bedemima. Kanic je ostavio svedočanstvo i o neistraženim zidinama kod Višnjice za koje se smatralo da su ostaci letnjikovca Đurđa Brankovića, koji je tu, prema predanju, koristio tople izvore, a prema kojima gornji deo naselja danas nosi ime Višnjička banja. Toplih i lekovitih izvora bilo je nekada u velikom broju, a danas postoje samo tri, od kojih je jedan sa toplom vodom bogatom sumporom. Za lekovitu vodu znali su i Rimljani, koji su tu napravili prva kupatila i gradili letnjikovce.

 

Castrum Ad Octavum (foto: Zavoda za zaštitu spomenike kulture grada Beograda)

Arheološka istraživanja na ovom lokalitetu izvršio je Muzej grada Beograda 1955. i 1964. godine kada su utvrđene dimenzije i oblik kastruma, kao i da su bedemi građeni naizmenično od velikih kamenih tesanika i opeke. Sa južne strane su otkriveni ostaci kružne kule. Na osnovu materijala koji je pronađen u grobovima, može se pretpostaviti postojanje dve nekropole, jedne iz kasne antike a druge iz ranog srednjeg veka. Grobovi su oblagani opekama velikih dimenzija i zatvarani opekama, bez korišćenja maltera. U malom broju grobova nađena je keramika, nakit, gvozdeni ostaci sa odeće i oruđa.

Ostaci arhitekture potvrđuju istorijske podatke o snažnom utvrđenju u sklopu limesa, koje je sagrađeno kao zaštita od upada varvarskih plemena sa leve obale Dunava.

Arheološko nalazište nalazi se pod zaštitom Zavoda za spomenike kulture grada Beograda, kao i još jedno nalazište u neposrednoj blizini Višnjice – Ramadan, na kome su pronađeni bogati ostaci rimskog naselja sa kulturnim slojem metar i po dubine i na površini od oko 800 metara. Prilikom probnih arheoloških iskopavanja koja je vršio Muzej grada Beograda 1964. godine, otkriveni su zidovi kuća, a pored ostataka stambene arhitekture, i raznovrstan prateći materijal – tegule, fragmenti keramike, delovi predmeta od gvožđa, prstenje i drugo. Prema nalazima novca, ovo rimsko naselje može se datovati u vreme od II do IV veka. Ovaj lokalitet veoma je važan u daljem proučavanju rimskog limesa i rimske kulture na teritoriji Beograda.

Suzana Spasić

Opsada Beograda 1717. godine, iz zbirke Vojnog muzeja (foto: Zavoda za zaštitu spomenike kulture grada Beograda)

(Tekst je nastao u okviru projekta "Mapiranje skrivene kulturne baštine Beograda - Vodič kroz skrivenu baštinu beogradskih opština", koji je sufinansiran iz budzeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Službe za informisanje.)