Događaji i priče iz muzeja

15. 03. 2017.

Kuća porodice Karamata, od cara i patrijarha, do naučnika i akademika

Prvu baroknu zgradu, ujedno jednu od najlepših i najstarijih u Zemunu, sagradio je 1763. godine bogati zemunski trgovac Kuzman Jovanović, a samo devet godina kasnije, njegova udovica Kupina prodala je rodonačelniku porodice Karamata, Dimitriju. Od tada, pa sve do danas, kada u njoj živi sedma generacija, ova kuća pripada porodici Karamata, a predstavlja jedan od najznačajnijih spomenika starog zemunskog jezgra. Zgrada je pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda.

 

Kuća Karamata, Zemun (foto: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda)

Dimitrije se sa bratom Anastasom doselio u Zemun iz Grčke i odmah po dolasku, braća su počela da se bave trgovinom stoke. Uspešni u poslu, braća Karamata stekla su bogatstvo. Dimitrije Karamata nije štedeo ni za kuću te je brzo posle kupovine, za tada veliku svotu od 4000 forinti, počeo sa untrašnjim uređenjem. Zahvaljujući ovom bogatom trgovcu, u Zemun su 1785. godine stigli i prvi naručeni portreti u ulju na ovim prostorima, koje je naslikao Georgije Tenecki. Zbirku portreta porodica Karamata je vremenom uvećavala, te ova zbirka predstavlja retke i dragocene primerke srpskog slikarstva od 18. do 20. veka. Porodične portrete slikali su pored Taneckog, Pavel Đurković, Uroš Predić, Pavle Vasić i Milenko Šerban, a u kolekciji porodice Karamata nalaze se i vredni umetnički predmeti, nameštaj i druge istorijske i umetničke dragocenosti.

Kuća Karamata sastoji se od tri dela, koja su povezana jedinstveno obrađenom fasadom i zajedničkim glavnim ulazom. Najviši deo zgrade podigao je još Kuzman Jovanović. Dimitrijev sin Jovan je 1827. godine dozidao sprat na srednjem delu kuće i adaptirao celu građevinu. Fasada je oblikovana u duhu klasicizma i ampira, iako zgrada u celini ima odlike tipične barokne stambene kuće.

 

Jovan Karamata, srpski matematičar (foto: preuzeto sa sr.wikipedia.org)

Bila je među najskuplje procenjenim kućama u Zemunu što svedoči o njenom komforu. O tome nam svedoče i istorijske ličnosti i okolnosti koje su za ovu kuću blisko vezane. U vreme austrijsko-turskog rata 1789. godine, tu je boravio car Josif II, sin carice Marije Terezije. Upravo u Karamatinoj kući održan je ratni savet, a u carevu čast kasnije je na plafonu velike sobre na prvom spratu postavljen grb sa simbolima Austro-Ugarske monarhije, rezbaren u drvetu. Kuću nisu zaobilazili ni srpski patrijarh Josif Rajačić koji je stanovao u kući 1848. zajedno sa glavnim odborom. U kući su održavane sednice Glavnog narodnog odbora Srpske Vojvodine, a dokumenta nastala u ovoj kući potpisivali su Atanasije Karamata i Jovan Šupljikac. Vuk Karadžić boravio je kod porodice Karamata sa ćerkom Minom, dok su čekali dozvolu za prelazak u Beograd, a nije je zaobišao ni mladi pesnik Branko Radičević. Porodica Karamata je u ovoj kući iznedrila veliki broj školovanih, stručnih i značajnih ljudi svog vremena. Već pomenuti Atanasije Karamata, studirao je u Beču a po osnivanju Srpske Vojvodine postavljen je za njenog ministra finansija. Po završetku bune bavio se trgovinom a bio je jedan od pokretača „Zemunskog glasnika“. Jedan od Karamata bio je među osnivačima Srpske banke, neki su bili kraljevski oficiri a neki profesori. Pomenućemo i akademike Jovana Karamatu, matematičara, i Stevana Karamatu, jednog od naših najznačajnijih geologa i naučnika svetskog ranga, koji je preminuo 2015. godine.

Porodica Karamata i danas omogućava povremene posete ovoj istorijskoj vrednosti Zemuna, tako da ponekad, studenti, učenici ali i znatiželjni ljubitelji istorije svrate i iznutra vide ovu značajnu zemunsku građevinu.

Suzana Spasić

(Tekst je nastao u okviru projekta "Mapiranje skrivene kulturne baštine Beograda - Vodič kroz skrivenu baštinu beogradskih opština", koji je sufinansiran iz budzeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Službe za informisanje.)