Događaji i priče iz muzeja

05. 07. 2016.

Dokument jednog vremena i kulturna zaostavština budućim generacijama

Intervju sa Sunčicom Lambić Fenjčev, kustosom Savremene galerije Umetničke kolonije Ečka – Zrenjanin

 

Kuriozitet muzeja u Zrenjanjinu jeste činjenica da je nastao iz umetničke kolonije u Ečkoj, da je ona zapravo iznedrila muzej. Da li je takav, „obrnut“ redosled stvari učinio da muzej i kolonija postanu neodvojiva celina, delići istog mozaika, ne potirući jedno drugo, naprotiv..?

Savremena galerija Umetničke kolonije Ečka – Zrenjanin osnovana je 1958. godine kao direktna posledica postojanja Umetničke kolonije Ečka, osnovane 1956. godine sa zadatkom da nastavi organizovanje kolonije u Ečki i da se brine o zbirci koja nastaje njenim radom.  Smatra se da je jedan od razloga formiranja umetničkih kolonija u Vojvodini dugogodišnja želja ovdašnjih umetnika da stvore neku formu okupljanja umetnika po ugledu na barbizonska okupljanja kod Fontenbloa u Francuskoj.

Krajem 19. i početkom 20. veka, vojvođanski umetnici imali su prilike da borave u umetničkim kolonijama u tadašnjoj Austro-Ugarskoj monarhiji, ponajviše u Nađbanji, koja je radila upravo po principu barbizonske škole. U Nađbanji, vojvođanski umetnici su imali mogućnost da steknu saznanja o novinama u umetnosti koje su iz tadašnjih umetničkih centara poput Minhena i Pariza prenosili afirmisani mađarski slikari koji su vodili ovu koloniju.

Vasa Pomorišac, Seljačko dvorište, Ečka 1956.g.

Nađbanja, zamišljena kao „atelje u prirodnom okruženju“  bila je podsticaj našim umetnicima da započnu sa razmišljanjima o osnivanju umetničke kolonije na ovim prostorima. Bilo je nekoliko pokušaja da se takva organizacija umetnika ostvari u Vojvodini i samo u tadašnjem Velikom Bečkereku, danas Zrenjaninu, bila su dva pokušaja, 1897-1899. i 1931. godine. Međutim, u nedostatku odgovarajuće političke podrške iz Budimpešte takvi pokušaji su bili osuđeni na propast. Konačno su se povoljni uslovi ostvarili sredinom pedesetih godina 20. veka, nakon Drugog svetskog rata, kada u klimi entuzijastičnog pokušaja kreiranja novog socijalističkog društva u kulturi i umetnosti počinju da se organizuju izložbe koje okupljaju veliki broj umetnika, a koje su posredno ukazivale na potrebu formiranja organizacija poput kolonija.

Iako se u literaturi kao prva pominje umetnička kolonija u Senti, osnovana 1952. godine, to je bila prva kolonija osnovana u Vojvodini nakon Drugog svetskog rata koja je zaživela i koja još uvek traje. Pre nje postojala su dva pokušaja, na Paliću, i u Iloku, kolonije koje su vrlo brzo proglašene „nerentabilnim institucijama“. Nakon toga, osnivaju se jedna za drugom kolonije u Senti (1952), Bačkoj Topoli (1953), Bečeju (1954) i konačno u Ečki (1956).

Osnivanje kolonija u Vojvodini posle 1950. godine bilo je u skladu sa osnovnim načelima „novog“ socijalističkog društva koje je težilo prosperitetu u svim oblicima života. Kolonije su, u skladu sa osnovnim konceptom boravka i rada umetnika u prirodi, osnivane uglavnom u manjim mestima ili seoskim sredinama što se poklopilo sa socijalističkim duhom koji je u svojim idealima težio ka jednakim pravima za sve, jer je umetnička „elita“ koja je tu boravila nedeljama ili mesecima imala priliku da „običnim“ ljudima, seljanima i radnicima, pokaže šta je to „visoka umetnost“.

Izložba:„60. godina Umetničke kolonije Ečka – kolonije kao fenomen vojvođanske umetnosti sredinom pedesetih godina prošlog veka“ 

Umetnici, osim što su boravili i radili u kolonijama, organizovali su izložbe u mestima osnivanja kolonija, a takođe su držali i različita predavanja i razgovore o umetnosti. Slikari su se u vojvođanskim kolonijama uglavnom bavili pejzažom, jer ih je, na prvom mestu, okruženje na to podsticalo što je bilo i u osnovi plenerističkog slikarstva. Pejzaž je ujedno bio i politički neutralna tema koja je umetnicima pružala mogućnosti za nesmetana istraživanja u okviru moderne umetnosti u periodu kada se umetnost još uvek oslobađala od dogmi socijalističkog realizma.

Iako su često pravile kompromis sa vladajućim strukturama, kolonije su bile mesta na kojima je postojao iskren zanos i svest umetnika o potrebi i pravu na umetnost u manjim sredinama i bile su prilika za neposredan dijalog između stvaralaca i „naroda“. Tačka zbližavanja između vladajućih struktura i umetničkih kolonija u Vojvodini, odnosno vojvođanskih umetnika – učesnika kolonija bila je, po Beli Duranciju, upravo Vojvodina, odnos prema njoj koji se temeljio na snažnim emocijama prema njenim pejzažima, iskazivanim, najviše, na slikama koje su nastajale u kolonijama. Sa druge strane, u kolonije su pristizale i ideje iz Beograda koje su mahom prenosili vojvođanski umetnici školovani na beogradskoj akademiji, a koji su kasnije uglavnom ostajali u Beogradu i u kolonije dovodili svoje beogradske kolege. Beograd je u tom periodu bio centar umetnosti u Srbiji, u kojem je postojao relativno razvijen umetnički život i izlagačka aktivnost, u koji su i preko kojeg su stizale ideje iz Evrope i sveta i u kojem je u to vreme postojala jedina Akademija likovnih umetnosti u Srbiji.

Suština koja je za naš umetnički muzej veoma značajna je da je jedna od osnovnih ideja sa kojima su kolonije osnivane sredinom pedesetih godina prošlog veka u Vojvodini i njihova velika zasluga osnivanje institucija umetnosti i kulture i osnivanje umetničkih zbirki koje će ostati, na prvom mestu, dokument jednog vremena, kulturna zaostavština budućim generacijama. Bitna je činjenica i to da su ove zbirke osnivane izvan centra umetničkih dešavanja, odnosno da su umetničke kolonije imale veliku ulogu u demetropolizaciji kulture u tadašnjoj Jugoslaviji. Takođe, za umetnike pojedinačno, kolonije su bile značajne jer su se mnogi u njima formirali kao umetnici, izgradili sopstvenu umetničku koncepciju i doživeli svoju afirmaciju.

Izložba: „Banatska grupa: Vasa Pomorišac, Ivan Tabaković, Zoran Petrović i drugi, fragment umetničkog života jedne regije sredinom 20. veka, iz kolekcije Savremene galerije Zrenjanin” 

Savremena galerija Zrenjanin danas poseduje oko 2800 umetničkih dela nastala uglavnom u Umetničkoj koloniji Ečka. Tokom vremena u Umetničkoj koloniji Ečka je boravio veliki broj značajnih srpskih i jugoslovenskih umetnika (Vasa Pomorišac, Predrag Peđa Milosavljević, Ivan Radović, Jovan Bijelić, Milenko Šerban, Nedeljko Gvozdenović, Nikola Graovac, Milan Konjović, Ivan Tabaković, Miodrag B. Protić, Zoran Petrović, Aleksandar Luković, Mladen Srbinović, Stojan Ćelić, Miloš Bajić, Dragutin Cigarčić, Lazar Vozarević, Lazar Vujaklija, Živojin Turinski, Olga Jevrić, Aleksa Čelebonović, Miodrag Mića Popović, Radomir Damnjanović Damnjan, Raša Todosijević, Uroš Đurić i mnogi drugi) a fond je bogaćen i donacijama državnih institucija među kojima je najznačajnija donacija Saveznog izvršnog veća 1963. godine.

Na ovaj način u fond su ušla i dela umetnika koji nisu boravili u koloniji (Beta Vukanović, Stojan Aralica, Petar Lubarda, Vladislav Šilja Todorović, Avgust Černigoj, Ferdinand Kulmer i drugi). Ovakvom politikom prikupljanja i obrazovanja zbirke nije omogućeno samo praćenje rada kolonije u Ečki već je dobijen pregled savremene likovne umetnosti Jugoslavije (i Srbije) od 1946. godine do danas.

Do osnivanja Muzeja savremene umetnosti u Beogradu 1965. godine, Umetnička kolonija u Ečki bila je jedino mesto u Srbiji gde se reprezentativna produkcija jugoslovenske likovne umetnosti mogla videti na jednom mestu. Ove godine Umetnička kolonija Ečka slavi 60. godina svog postojanja, što smo obeležili izložbom „60. godina Umetničke kolonije Ečka – kolonije kao fenomen vojvođanske umetnosti sredinom pedesetih godina prošlog veka“ koja je otvorena 16. maja u vreme trajanja manifestacije „Muzeji Srbije deset dana od 10 do 10“.

Da li je i koliko manifestacija “10 do 10” uvećala zainteresovanost za stalnu postavku i da li ste predstavili fondove koji nisu dostupni javnosti? Koliko su ovakve manifestacije suštinski značajne?

Nažalost, Savremena galerija Zrenjanin ne poseduje prostor za stalnu postavku, pa iz tog razloga se trudimo da bar dva puta godišnje prezentujemo na različitim studijskim izložbama dela iz naše bogate kolekcije. Naravno, manifestacija „Muzeji Srbije, deset dana od 10 do 10“ svakako doprinosi uvećanom broju publike, pa samim tim i mogućnost da se što više posetilaca upozna sa delima iz naše zbirke.

Milica Crnobrnja Vukadinović, Sunčica Lambić Fenjčev i  Jamesdin

U odnosu na prošlogodišnju manifestaciju Savremena galerija Zrenjanin je pružila više interesantnih sadržaja (stručna predavanja, koncerti, radionice za decu) pa je samim tim privukla posetioce različitog starosnog uzrasta i različitih profila. Iz tog razloga su, po mom mišljenju, ovakve manifestacije od značaja, jer dovode u muzeje značajan broj onih koji bi inače retko kročili u ove institucije, i tako imaju prilike da se upoznaju sa bogatom kulturnom baštinom koju čuvamo, a možda požele da nas posete još koji put.

Kakve “strategije”, tačnije, podsticaje koristite da bi privukli posetioce i da ih zainteresujete za svoje aktivnosti tokom cele godine i učinili od njih ne samo svoju publiku, već osobe svesne značaja muzeja?

U poslednje vreme Savremena galerija Zrenjanin je stavila akcenat na edukativne radionice namenjene deci predškolskog i školskog uzrasta. Na ovim radionicama, na zabavan i njima pristupačan način upoznajemo decu od najranijih uzrasta sa umetničkim delima i trudimo se da formiramo navike pojedinaca da posećuju kulturne i umetničke manifestacije radi unapređenja kvaliteta sopstvenog života.

 

U tom smislu prošle godine počeo je sa radom „Vodič kroz Savremenu galeriju Zrenjanin“, virtuelna prezentacija koja omogućava svim zainteresovanim licima, a na prvom mestu mlađoj populaciji, da aktuelnim tehnološkim sredstvima koji su deo naše svakodnevice, kroz interaktivan pristup, na zabavan način istražuju i uče o umetnosti i umetničkim delima, kao i o kulturnim vrednostima mesta u kojem žive.

Kakva je vaša saradnja sa drugim muzejima i koliko značajna? Organizujete li gostujuće izložbe i da li gostujete sa vašim izložbama? Uopšte, koliko je važno da muzeju sami po sebi ne postanu tek stalne postavke na jednom mestu?

Moram priznati da usled nedostatka većeg izložbenog prostora naš muzej nije u tolikoj meri atraktivan za druge muzeje, jer u relativno malom prostoru koji imamo na raspolaganju se ne mogu adekvatno predstaviti zahtevnije izložbene postavke. Povremeno imamo gostujuće izložbe, a takođe gostujemo i sa našim izložbama u drugim ustanovama. Međutim, smatram da je razmena izložbi između muzejskih institucija od veoma velike važnosti, kako da se naša lokalna publika upozna sa umetničkom baštinom drugih mesta, tako da i mi u drugim mestima prikažemo našu baštinu.

Koliko su zavičajni, odnosno, lokalni muzeji važni ne samo za svoju sredinu, već čitavu Srbiju, i koliko je sam muzej kao institucija važana za opstanak nacionalnog bića, identiteta i duhovnosti?

Smatram da su muzeji od suštinske važnosti za opstanak jednog naroda i njegovog identiteta, muzeji predstavljaju snagu, važnost i značaj jedne države, njenu svest da kroz očuvanje i negovanje sopstvene istorije, kulture i tradicije dalje gradi i unapređuje svoje društvo. Lokalni muzeji su važni jer čuvaju specifičnosti svojih krajeva, što između ostalog, može biti veoma interesantno za kulturni turizam jednog mesta.

Mihailo Medenica

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Udruženje novinara Srbije bilo je medijski pokrovitelj manifestacije Muzeji Srbije - deset dana od 10 do 10". Za vreme manifestacije informisali smo o raznovrsnim programima i izložbama u muzejima u mnogim gradovima Srbije.

Intervjui su nastavak saradnje sa muzejima i pokušaj da se skrene pažnja na to da muzeji rade tokom cele godine. Pored stalnih postavki, muzeji organizuju predavanja, koncerte, izložbe, stučno vođenje kroz izložbe, radionice za decu i odrasle...

Intervjui se mogu preuzimati i objavljivati, uz navođenje izvora: Press centar UNS ili www.presscentar.rs