PC info

26. 01. 2017.

Novi život starog hana u Sopotu

U parku, u samom centru Sopota, pažnju prolaznika privlači stari han. Podignut je po nalogu kneza Miloša 1823. godine, na temeljima hana iz 18. veka, isprva kao mehana od drvene građe pokrivena šindrom.

 

 

Han u Sopotu, 1969. godine - foto: Zavod za spomenike grada Beograda

Knez Miloš je zaslužan i za to što je Sopot  postao važno mesto za predah na putu između tadašnje prestonice Kneževine Srbije - Kragujevca i Beograda. On je naložio kapetanu Jovanu Vićentijeviću da u Sopotu sagradi nekoliko koliba za prenoćište, a  već 1836. godine, zapoveda da se na mestu sopotskih koliba podigne konak po planu koji je poslao starešini kosmajskog sreza Lazaru Ivanoviću Brki. Konak od drvenog materijala, patosan ciglom, polako postaje centar oko koga se u drugoj polovini 19. veka formirala varošica Sopot, značajno trgovačko središte kosmajskog kraja, ali i stecište svih istorijskih zbivanja vezanih za ovaj kraj.

Sopotski han u ulici Kneza Miloša 48 u Sopotu spomenik je kulture od velikog značaja i o njemu brine Zavod za spomenike kulture Grada Beograda. U arhitektonskom smislu jedan je od najistaknutijih primeraka balkanske arhitekture na području Beograda.

Han je kao mesto za predah i konačište najviše služio trgovcima i državnim činovnicima. Danas, stoji kao tihi spomenik nekog prošlog vremena, bez posebne namene. Neko vreme, han je ustupan različitim ugostiteljskim preduzećima, kako bi na taj oživela i prvobitna namena ovog zdanja. Zatim je ostao prazan. Opština Sopot je pre nekoliko godina rešila imovinsko pravne odnose i započela renoviranje ove znamenitosti, sa planom da stari han pretvori u zavičajni muzej ili zbirku, kojim bi upravljao sopotski Centar za kulturu. Kako nam je rekla direktorka Centra Suzana Marković, celo područje Sopota je arheološki i istorijski vredno, tako da ljudi pronalaze na svojim imanjima čak i predmete iz rimskog perioda. Centar za kulturu ima oko 300 predmeta koje je dobio na poklon od građana, svi su kataloški obrađeni, a čak oko 90 odsto je bilo i na konzervaciji. Sopot će tako, pored slavnog filmskog festivala i Dana Milovana Vidakovića, do kraja ove ili početkom sledeće godine dobiti i značajnu zavičajnu zbirku koja svedočiti o Sopotu i Kosmaju kroz istoriju.

 

Foto: izvor - Wikipedia, public domain

Pored hana, interesantna je i sudbina stare rimske česme. Sagrađena je posle Prvog svetskog rata, ali svoje ime duguje rimskim rudnicima koji su se nalazili na području Kosmaja, u Babama, Stojniku i Guberevcima u II veku. Početkom 20. veka, prva arheološka istraživanja ovog područja započeo je arheolog Miloje Vasić. Tom prilikom je u Sopot preneto najmanje dva sarkofaga i stela, kamena ploča sa dekoracijom spomeničkog ili pogrebnog karaktera. Ploča sa reljefom na kome su prikazana tri lika ugrađena je na  frontalni deo česme. Iako njena voda nije za piće, ova nas česma podseća i na samo ime Sopota koje na staroslovenskom znači „izvor“. Nedavno je zamenjena običnom betonskom česmom, sa novim reljefom, koji asocira na stari. U želji da saznamo šta je sa starim reljefom i da li je on tek tako nestao, pričali smo sa direktorkom Centra za kulturu Suzanom Marković.

 

Detalj stare česme - Foto: P. Tišma

- Stara česma jeste mnogo propala, tako da je Opština u sklopu renoviranja svih česama na teritoriji Sopota rešila i da tu česmu u blizini hana sredi. Zamenjena je betonskom česmom a stela sa stare česme je odneta na restauraciju. Mi pretpostavljamo da će i taj stari reljef biti izložen u budućoj zavičajnoj zbirci gde će se svakako čuvati u boljim uslovima nego u parku.

Sopot će u starom hanu pre svega dobiti novo kulturno središte. Kad se otvori zbirka, i kada se osnuje lokalna turistička organizacija o kojoj se takođe uveliko govori u Sopotu, mnogo toga će se promeniti u poimanju značaja ove regije u istoriji i naročito u arheologiji.

Suzana Spasić

Novi izgled česme u Sopotu-foto: Aleksandra Jovičić

(Tekst je nastao u okviru projekta "Mapiranje skrivene kulturne baštine Beograda - Vodič kroz skrivenu baštinu beogradskih opština", koji je sufinansiran iz budzeta Grada Beograda, Gradske uprave grada Beograda, Službe za informisanje.)